ČETVORICA VELIČANSTVENIH Slavljenik Martin Scorsese u Hollywoodu s nagradom Oscar Američke filmske akademije, u društvu kolega redatelja Francisa Forda Coppole, Stevena Spielberga i Georgea LucasaI 79. dodjela najpopularnije, najglamuroznije i, mnogi će s pravom reći, najbeznačajnije filmske nagrade (ponajprije u kreativnom smislu, no njezino se značenje i u onom poslovnom nerijetko precjenjuje), nije prošla bez kontroverzi. Već same nominacije donijele su ponešto uobičajenih nepravdi, od kojih najviše bode oči izostavljanje odlične “Djece čovječanstva” Alfonsa Cuaróna i “Male djece” Todda Fielda iz konkurencije za najbolji film i režiju, gdje je međutim bilo mjesta za razočaravajuća “Pisma s Iwo Jime” Clinta Eastwooda, kojim je omiljeni veteran demonstirao kulturalnu širinu (film je snimljen iz japanske perspektive s japanskim glumcima i na japanskom jeziku), ali i rijetko viđenu nekompetentnost u redateljskom tretmanu vremena, dok je pristup samoj znamenitoj bitci za Iwo Jimu najbolje nazvati apsurdnim, pri čemu ne mislimo na fascinantan apsurdizam Ionesca, Becketta ili Pintera.

Raspodjela nagrada protekla je pak u znaku Akademijina plaćanja starih dugova Martinu Scorseseu. Njegovi su “Pokojni” od pet nominacija (za najbolji film, režiju, scenarističku adaptaciju, sporednog glumca i montažu) potvrdili čak četiri, uključujući one najvažnije za najbolji film i režiju. Bez pozlaćenog kipića ostao je tek izvrsni Mark Wahlberg za najbolju sporednu ulogu, gdje je doista bila moćna konkurencija (glumački povratnik Jackie Earle Haley briljirao je kao pedofil u “Maloj djeci”, upečatljiv je bio i Djimon Hounsou u inače slabom “Krvavom dijamantu”), da bi Oscar otišao veteranu Alanu Arkinu za odličan nastup u “Maloj miss Amerike”, iako je kao glavni favorit vrijedio Eddie Murphy za dobru, no precijenjenu ulogu u “Dreamgirls”. U čemu je tajna Scorseseova trijumfa? Dakako, u sentimentu i svojevrsnoj “očinskoj” skrbi Akademijinih glasača prema ovom iznimnom filmašu, jednom od najvećih američkih autora u zadnjih četrdesetak godina, ali i velikom poznavatelju i superiornom promotoru američke filmske povijesti i kulture. Scorsese je iznimno zadužio američki film, a pritom nikad nije bio previše aberatan umjetnik da bi središtu američke kinematografije - Hollywoodu, postao neprihvatljiv. Upravo suprotno, on je vrlo rano, već profeminističkom sentimentalnom dramom (iako bi je današnji naraštaj feministica u najvećoj mjeri vjerojatno otpisao kao dubinski patrijarhalnu) “Alice više ne stanuje ovdje”, filmom rađenim po narudžbi velikog hollywoodskog studija (Warner), pokazao da je po potrebi voljan odstupiti od svojih nezavisnjačkih ishodišta. Zapravo, tako se ponašao tijekom cijele karijere. Na svakih nekoliko autorski jakih, kreativno nezavisnih filmova, kalemio bi poneki više-manje tipičan studijski film, pa tako u svom opusu osim neupitnih klasika i neprijeporno hrabrih filmova kakvi su “Taksist”, “Razjareni bik” ili “Posljednje Kristovo iskušnje”, ima i bezlična djelca poput “Boje novca” ili “Kunduna”, kakva je mogao režirati i rutinski hollywoodski plaćenik. Povezivanje s Leonardom DiCapriom u zadnjim filmovima, dakle s megazvijezdom koja međutim svojim glumačkim dometima ni izdaleka nije usporediva s nekadašnjim autorovim favoritima Robertom De Nirom, Harveyjem Keitelom ili Joeom Pescijem, kao da svjedoči o Scorseseovoj silnoj želji da po svaku cijenu ostavi velik trag i u onoj raskošno glamuroznoj dimenziji američke kinematografije kao jednoj od ključnih točaka sveukupne američke kulture, esencijalnoj tvoriteljici specifično američke mitologije, u kojoj uspjeti znači postati dijelom velikog sna, a količina uspjeha sasvim pragmatično mjeri se prihodima na blagajanama i oscarovskim trijumfima. Ovogodišnja dodjela Oscara i favoriziranje Scorseseova filma plastično pokazuju koliko Hollywood i Akademija cijene privrženost velikog autora temeljnim vrijednostima američke filmske industrije, te da nisu zaboravili tugu koja se tako jasno očitavala na licu Martina Scorsesea kad je prije dvije godine, kao apsolutni favorit, s par excellence oscarovskim filmom “Avijatičar” (zasluženo) izgubio od Clinta Eastwooda i “Djevojke za milijun dolara”.

---

FOREST WHITAKER osvojio je Oscara za najboljega glavnoga glumca, Jennifer Hudson za najbolju sporednu glumicu, Helen Mirren za najbolju glavnu glumicu a Alan Arkin za najboljeg sporednog glumcaAko je početkom 2005. Martin Scorsese bio veliki gubitnik, ove je godine to postao “Babel” virtuoznog meksičkog dvojca Iñárritu - Arriaga, koji je od sedam nominacija u šest kategorija (sugestivna meksička veteranka Adriana Barraza i krasna japanska mladica Rinko Kikuchi konkurirale su jedna drugoj u kategoriji najbolje sporedne glumice) potvrdio samo jednu, i to relativno marginalnu - za najbolju originalnu glazbu (Gustavo Santaolalla). Iako je slovio kao favorit u kategoriji najboljeg filma, režije i scenarističke adaptacije, “Babel” je platio danak svojoj kreativnoj nezavisnosti i beskompromisnosti, kao i očitom protuameričkom žalcu (američki likovi u ovom mozaičnom uratku vrlo su kritički tretirani, a posebno se apostrofira američka antiteroristička histerija), no vjerojatno ponajprije prevladavajućem Akademijinu stavu kako je došlo vrijeme da se Martinu Scorseseu oda najveće priznanje. I zaista, kad već Oscare za najbolji film i režiju nije dobio doista (uvjerljivo) najbolji film, dakle “Babel”, najmanja je šteta što su ih dobili “Pokojni”, drugi film po vrijednosti među onima koji su ušli u prvih pet. Bilo bi mnogo gore da je nagrada za najbolji film otišla “Maloj miss Amerike”, solidnom no suviše proračunatom nezavisnjačkom crowd pleaseru debitanata Jonathana Daytona i Valerie Faris koji je imao status favorita iz sjene, a neki pratitelji filmskih zbivanja bili su poprilično sigurni da će upravo to djelce trijumfirati. Ipak, ostaje silna ironija da je Martin Scorsese, opravdano treiran kao autor s velikim A, svog prvog Oscara dobio za adaptaciju tuđeg filma (hongkonških “Paklenih poslova” Siua Faia Maka i Waia Keunga Laua), bez obzira na to što je njegova verzija bolja od originala. Ali tako je to s Oscarima - s briljantnim “Razjarenim bikom” izgubiš od sentimentalnog redateljskog prvijenca Roberta Redforda “Obični ljudi”, a s izrazito solidnim “Pokojnima” pobijediš odlični “Babel”. No ako su Iñárritu, Arriaga i “Babel” izgubili od Martina Scorsesea i “Pokojnih”, zar ih je trebalo dotući i nagradu za najbolji izvorni scenarij (koja se tradicionalno dodjeljuje “najozbiljnijem”, “najintelektualnijem” filmu, odnosno ostvarenju koje je miljenik kritike) uručiti “Maloj miss Amerike”? Pretpostaviti film po mjeri sundanceovsko-motovunske publike, dakle spoj hollywoodske suštine i nezavisnjačkog premaza, tako impresivnom ostvarenju kakvo je “Babel”, doista je prizemno, međutim, to su Oscari, kad su oni u pitanju, takva raspodjela nije neočekivana i čitavu priču ne treba shvaćati suviše ozbiljno. No kad već komentiramo, recimo i to da se “Pokojni” ne čine previše pravednim pobjednikom u kategoriji najbolje scenarističke adaptacije, bez obzira na to što je hongkonški predložak fino nadograđen intrigantnim ljubavnim trokutom; pristup “Djece čovječanstva” romanesknom predlošku P. D. James, odnosno “Male djece” romanu Toma Perrotte, ipak se čine kreativnijima.

No najznačajniji trenutak ovogodišnje dodjele Oscara, ne obezvrjeđujući trijumf velikog autora kakav je Martin Scorsese (ali niti ne previđajući da je prvog Oscara dobio na račun boljeg konkurenta) ipak je bila dodjela počasnog Oscara za životno djelo znamenitom talijanskom skladatelju Enniju Morriconeu, vjerojatno najosebujnijem i najfascinantnijem autoru filmske glazbe u cjelokupnoj slikopisnoj povijesti.

Gubitnici s odličnim ulogama

RINKO KIKUCHI nastupila je u izvrsnom filmu 'Babel'Da se radilo o nekoj drugoj nagradi a ne o Oscaru, velike šanse za osvajanje nagrade u kategoriji najbolje glumice bi imala i Kate Winslet za odličan nastup u filmu "Mala djeca". Puno nade za dobivanje svog drugog Oscara nije imala ni Cate Blanchett u kategoriji najbolje sporedne glumice za ulogu učiteljice u ljubavnoj vezi s učenikom u britanskom filmu "Bilješke o skandalu". Mark Wahlberg je bio odličan, ali konkurencija za najboljeg sporednog glumca bila je moćna.